Δημοτική Ενότητα Κάμπου
Η Δημοτική Ενότητα Κάμπου βρίσκεται γεωγραφικά στο κέντρο περίπου του Νομού Καρδίτσας και καταλαμβάνει έκταση η οποία καλύπτει το 3,4% του νομού. Στα βορειοδυτικά συνορεύει με τον πρώην Δήμο Σελλάνων, στα βορειοανατολικά με τον Δήμο Παλαμά, στα ανατολικά με τον πρώην Δήμο Άρνης, στα νοτιοανατολικά με τον Δήμο Σοφάδων, στα νότια με τον πρώην Δήμο Καλλιφωνίου και στα δυτικά με τον Δήμο Καρδίτσας. Τα περισσότερα χωριά που απαρτίζουν την Δημοτική Ενότητα Κάμπου αρθρώνονται σε μια νοητή γραμμή από Βορρά προς Νότο, δίνοντας μακρόστενο σχετικά σχήμα στη γεωγραφική εικόνα του δήμου. Τρεις ασφαλτοστρωμένοι οδικοί άξονες (Άγιος Θεόδωρος-Πρόδρομος-Σταυρός-Καρδίτσα, Μακρυχώρι-Μυρίνη-Πρόδρομος, Σταυρός-Πτελοπούλα-Μέλισσα) συνδέουν τα χωριά του δήμου μεταξύ τους.
Η συνολική έκταση των οικισμών είναι 21.006 στρέμματα και των χωραφιών 69.394 στρέμματα. Ο πεδινός χαρακτήρας του δήμου, που διαρρέεται από τα ποτάμια Καράμπαλη, Καλέντζη και Λείψιμο, καθορίζει εν πολλοίς τον αγροτικό προσανατολισμό της τοπικής οικονομίας.
Η Δημοτική Ενότητα Κάμπου αποτελείται από επτά δημοτικά διαμερίσματα (Αγίου Θεοδώρου, Μακρυχωρίου, Μελίσσης, Μυρίνης, Προδρόμου, Πτελοπούλας και Σταυρού, που αποτελεί και την έδρα του δήμου). Ο πληθυσμός της Δημοτικής Ενότητας Κάμπου το 1991 ήταν 5.591 άτομα, ενώ το 2001 εμφανίζονται 122 κάτοικοι λιγότεροι (μείωση 2,18%). Πιο συγκεκριμένα η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού στην περιοχή ακολουθεί τις αντίστοιχες τάσεις σε εθνικό επίπεδο. Έτσι, και για την Δημοτική Ενότητα Κάμπου, η πυραμίδα ηλικιών του πληθυσμού στενεύει στις μικρότερες ηλικίες (κάτω των 24 ετών), που αποτελούν το 26,17% του συνολικού πληθυσμού, γεγονός που συνάδει με τη γενικότερη τάση υπογεννητικότητας. Αντίθετα, το ποσοστό των ηλικιών 45-64 και αυτό των άνω των 65 ετών παραμένουν πολύ υψηλά, καθώς αποτελούν συγκεντρωτικά το 47,51 % του συνολικού πληθυσμού. Συνεπώς, η Δημοτική Ενότητα Κάμπου παρουσιάζει συγκέντρωση ηλικιωμένου πληθυσμού.
Η ευρύτερη περιοχή κατοικήθηκε από την αρχαιότητα. Τα ευρήματα από τους νεολιθικούς οικισμούς του Προδρόμου και του Μακρυχωρίου βεβαιώνουν την κατοίκηση του χώρου του πρώην Δήμου Κάμπου στην αρχαιότερη και μέση Νεολιθική εποχή (6500-5300 π.Χ.). Μεταγενέστερα αρχαιολογικά ευρήματα από τον Πρόδρομο, τον Άγιο Θεόδωρο και τη Μυρίνη μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία μέσα στα όρια της σημερινής δημοτικής ενότητας από την Εποχή του Χαλκού (4500-1100 π.Χ.) έως τη ρωμαϊκή περίοδο (168 π.Χ.-330 μ.Χ.).
Για τη βυζαντινή περίοδο, οι διαθέσιμες πηγές είναι ελάχιστες. Πιθανότατα αυτήν την περίοδο και πριν από την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς Τούρκους (τέλη 14ου- αρχές 15ου αιώνα ιδρύθηκαν οι οικισμοί Νταούτι (12ος αιώνας), Κουρτέσι και Μακρυχώρι. Αντίθετα, τα υπόλοιπα χωριά του πρώην δήμου φαίνεται πως έχουν δημιουργηθεί στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας, χωρίς να αποκλείεται όμως και κάποια από αυτά να ανάγουν την ίδρυσή τους στους βυζαντινούς χρόνους. Πάντως, το βέβαιο είναι πως ήδη στα τέλη του 16ου αιώνα υπήρχαν τα χωριά Μακρυχώρι, Μοίρους, Κουρτέσι, Κουμάδες και Καψί (ίσως πρόκειται για το σημερινό χωριό Άγιος Θεόδωρος), όπως αναφέρονται στην πρόθεση 421 της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου (1592-1593).
Σχετικά με τα τοπωνύμια, μπορούμε να επισημάνουμε τα εξής: το Μακρυχώρι ονομάστηκε έτσι, επειδή εκτεινόταν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου κατά μήκος του ποταμού Καλέντζη•τουρκικής προέλευσης είναι τα ονόματα Καπουτσί, Νταούτι και Ντελή Βελή, ενώ πολλές και διαφορετικές απόψεις έχουν διατυπωθεί για την ετυμολογία των χωριών Κουμάδες και Κουρτέσι.
Οι χωρικοί, κάτοικοι του κάμπου, γνωστοί και ως «καραγκούνηδες», ήταν κυρίως κολίγοι ή παρακεντέδες (τεχνίτες και αγωγιάτες) στα τσιφλίκια των μπέηδων. Για κάποιο διάστημα τα χωριά Κουμάδες (η Κοινότητα Κουμάδων μετονομάστηκε Σταυρός το 1957), Κουρτέσι και Μοίρους ήταν τσιφλίκια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Με τους καραγκούνηδες έρχονταν σε επαφή κάθε χειμώνα πολλοί ημινομάδες κτηνοτρόφοι (Σαρακατσάνοι, Βλάχοι, Αρβανίτες), οι οποίοι αναζητούσαν βοσκοτόπια (κοιλάδες) για τα κοπάδια τους. Σε έγγραφο του 1815 γίνεται λόγος για «κισλατζή Καπτζιού». Αρκετοί από αυτούς τους ημινομάδες κτηνοτρόφους αργότερα εγκαταστάθηκαν μόνιμα στα χωριά του κάμπου (π.χ. στους Κουμάδες).
Κάτω από τη βαριά καταπίεση και εκμετάλλευση των μπέηδων, οι αυθαιρεσίες των οποίων συχνά οδηγούσαν σε ένοπλες συγκρούσεις και εξεγέρσεις (π.χ. Κουρτέσι 1906), αναπτύχθηκε το αγροτικό κίνημα στην ευρύτερη περιοχή της Καρδίτσας στις αρχές του 20ού αιώνα. Σημειωτέον πως το πρώτο μνημόσυνο για τα θύματα του Κιλελέρ έγινε στο Κουρτέσι Καρδίτσας, όπου εκφωνήθηκε λόγος από τον γενικό γραμματέα του Γεωργικού Συνδέσμου Καρδίτσας. Ηγετικές μορφές αυτού του αγροτικού/κοινωνικού κινήματος των αρχών του 20ού αιώνα ήταν -μεταξύ άλλων- ο Κωνσταντίνος Κουκούλης ή Παπαρούνας (1870-1928) από το Κουρτέσι και ο Αθανάσιος Μπαζής (Νασέας) (1870-1945) από τους Κουμάδες. Τα τσιφλίκια, πάντως, σταδιακά αγοράστηκαν από τους ίδιους τους χωρικούς -αυτά των Κουμάδων, του Κουρτεσίου, του Καπουτσί και του Μοίρους μετά το 1907- και οι καταπιεστές μπέηδες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή. Αν και απαλλάχτηκαν από τους αφέντες, δεν κατάφεραν να απαλλαγούν εντελώς από τα φυσικά φαινόμενα: τις βαρυχειμωνιές, τις σιτοδείες, τους λιμούς και τις αρρώστιες του 18ου και του 19ου αιώνα διαδέχτηκαν τον 20ό αιώνα οι σεισμοί (1954) και οι πλημμύρες (Μακρυχώρι 1918, Αγιος Θεόδωρος και Μυρίνη 1994).
Από τα μνημεία και τους τόπους συλλογικής μνήμης της Δημοτικής Ενότητας Κάμπου ξεχωρίζουμε το κονάκι του Προδρόμου.
Παραδοσιακής βαλκανικής τεχνοτροπίας είναι η γέφυρα Μακρυχωρίου, κοντά στον δρόμο που ενώνει το Μακρυχώρι με το Ψαθοχώρι, στον ποταμό Πάμισο (Μπλιούρη). Ένα άλλο γεφύρι, επί του ποταμού Καλέντζη, βρίσκεται 5 χιλιόμετρα έξω από την Καρδίτσα στον δρόμο προς τη Μυρίνη. Πρόκειται για τρίτοξο γεφύρι, μόνο το μεσαίο άνοιγμα του οποίου σώζεται. Κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και γεφυρώνει τον ποταμό Καλέντζη λίγο μετά την ένωσή του με τον ποταμό Καράμπαλη.
Επί των ημερών μας, με την εφαρμογή της μεταρρύθμισης του σχεδίου «Καλλικράτης», καποδιστριακός Δήμος Κάμπου ενσωματώνεται πλέον στον μητροπολιτικό -θα λέγαμε- Δήμο Καρδίτσας με έδρα την Καρδίτσα, που αποτελείται από τους δήμους Καρδίτσας, Κάμπου, Ιτάμου, Μητρόπολης και Καλλιφωνίου, οι οποίοι καταργούνται.
Πηγές:
1. ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Καρδίτσα 2007
2. Όψεις της Ιστορίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Νομού Καρδίτσας, Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Καρδίτσας
3. Τουριστικός Οδηγός νομού Καρδίτσας, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Καρδίτσα 2010