Τοπική Κοινότητα Καλλιθήρου
Το Καλλίθηρο (υψόμ. 170μ) απέχει από την Καρδίτσα 10 χλμ.. Αποτελεί τοπική κοινότητα και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Ιτάμου. Ως Σέκλιζα υπάρχει από τα χρόνια του Βυζαντίου, ενώ ο σύγχρονος οικισμός είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια αρχαίας πόλης του 4ου π.Χ αιώνα. Μάλιστα, εντός του οικισμού υπάρχουν τρεις ημιυπαίθριοι αρχαιολογικοί χώροι, προσιτοί στον επισκέπτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο λόφος του Αγίου Αθανασίου, όπου η ομώνυμη εκκλησία του 1857. Εδώ βρισκόταν το φρούριο της αρχαίας πόλης με το Ιουστινιάνειο κάστρο και τους τέσσερις πύργους, που με την κατάλληλο αξιοποίηση είναι σήμερα επισκέψιμο.
Το Καλλίθηρο είναι ένας εντυπωσιακός οικισμός με καλή ρυμοτομία και ωραιότατη πλατεία, γύρω από την οποία υπάρχει πληθώρα καταστημάτων με ζωηρή κίνηση. Οι δραστήριοι και φιλοπρόοδοι κάτοικοι αναπτύσσουν έντονη πολιτιστική δραστηριότητα που είναι γνωστή και έξω από τα όρια του νομού.
Γεφύρι Καλλιθήρου
Το γεφύρι βρίσκεται στο 11ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Καρδίτσας – Ραχούλας, ένα χιλιόμετρο νότια του Καλλιθήρου, στη θέση "Ξηρόκαμπος" και γεφυρώνει έναν παραπόταμο του ποταμού Καλέντζη.
Πρόκειται για λιθόκτιστο γεφύρι κατασκευασμένο στις αρχές του 20ου αιώνα, το οποίο έπαψε να χρησιμοποιείται μετά την κατασκευή πλάι του της σύγχρονης γέφυρας από οπλισμένο σκυρόδεμα. Είναι δίτοξο, με ανισομεγέθεις τις καμάρες του και τα τόξα του είναι κατασκευασμένα από καλοδουλεμένους καμαρόλιθους που φέρουν κυφώσεις και περιταίνια.
Οι πλαϊνοί του τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από ξεστή λιθοδομή σε "αράδες", η οποία – σε συνδυασμό με τα τόξα του – δημιουργεί ένα αρμονικό αισθητικά αποτέλεσμα και ένα άρτιο τεχνικά έργο.
Το 1995, με την Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2869/2128/28-11-95 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 55/β/26-1-96, χαρακτηρίστηκε το γεφύρι του Καλλιθήρου ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και το 1997 συντάχτηκε η μελέτη επισκευής του από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας. Στη συνέχεια, την επόμενη χρονιά η Υπηρεσία πραγματοποίησε τις εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του γεφυριού με δαπάνες του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αρχαιότητες – Καλλίθηρα
Στα ερείπια της πόλης που βρίσκεται κάτω από το σύγχρονο οικισμό του Καλλίθηρου (Σέκλιζα η παλιά ονομασία) και στον ασβεστολιθικό λόφο του Αγ. Αθανασίου στα νότια τοποθετείται, με επιφύλαξη, ο μη ταυτισμένος ακόμη επιγραφικά αρχαίος οικισμός, στον οποίο αποδόθηκε το όνομα της αρχαίας πόλης Καλλίθηρας. Η θέση απέχει από την Καρδίτσα περί τα 9,00 χλμ.. Ανήκε στην τετράδα Θεσσαλιώτιδα και ιδρύθηκε το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., δίπλα στον Καράμπαλη ποταμό, επάνω στην πορεία ενός αρχαίου δρόμου που οδηγούσε από τα νότια προς την Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία.
Οι πιο παλιές μαρτυρίες ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή του αρχαιολογικού χώρου Καλλίθηρου προέρχονται από δύο σωστικές ανασκαφικές έρευνες στις θέσεις "Ραγάζι" και "Βρύση", όπου βρέθηκαν πρόχειρες αρχιτεκτονικές κατασκευές και κεραμικά αντικείμενα που μπορούν να χρονολογηθούν στη μέση εποχή χαλκού.
Στο λόφο του Αγ. Αθανασίου βρισκόταν η ακρόπολη των ελληνιστικών χρόνων, ενώ η πόλη αναπτυσσόταν στο πεδινό τμήμα προς τα Β/ΒΔ. Την πόλη περιέβαλε οχυρωματικός περίβολος, ο οποίος έχει εντοπιστεί σε αρκετά σημεία σε οικόπεδα ιδιωτών. Το αρχαίο τείχος έχει εν μέρει αποκαλυφθεί. Οι παρειές του τείχους, εσωτερική και εξωτερική, είναι κτισμένες με μεγάλους γωνιόλιθους από ασβεστόλιθο σε ύψος περίπου 1,20 μ., σε δύο ή τρεις σειρές, ενώ η ανωδομή του πιθανόν συνέχιζε με πλιθιά. Το πλάτος του κυμαίνεται από 1,90 έως 2,70 μ.. Το εσωτερικό του τείχους συμπληρωνόταν με χώμα, κομμάτια ακατέργαστων λίθων και κροκάλες. Τμήματα των πύργων του τείχους έχουν εντοπιστεί στο ΒΑ και ΒΔ τομέα της αρχαίας πόλης.
Επάνω στο χώρο της ελληνιστικής ακρόπολης της "Καλλίθηρας" αποκαλύφθηκε με τις ανασκαφικές έρευνες ένα μικρό κάστρο της εποχής του Ιουστινιανού (6ος αι. μ.Χ.). Αυτό έχει περίμετρο 437,00 μ., πλάτος 1,90 μ. και για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε υλικό σε δεύτερη χρήση, όπως γωνιόλιθοι που προέρχονται από τα τείχη της ελληνιστικής πόλης.
Πέντε τετράγωνοι πύργοι – οι δύο στη δυτική πλευρά – και δύο πύλες, από μια στην ανατολική και δυτική πλευρά, υπάρχουν στο τείχος. Στην εσωτερική πλευρά του, κοντά στους πύργους, σώζονται κατά διαστήματα σκαλοπάτια κτιστών κλιμάκων που οδηγούσαν στον περίπατο του τείχους. Σε σημεία του ανατολικού και δυτικού σκέλους του τείχους, όπου υπήρχαν έντονες κλίσεις του εδάφους, σώζονται αγωγοί απομάκρυνσης των όμβριων υδάτων από το εσωτερικό του κάστρου, οι οποίοι διαπερνούν κάθετα το τείχος. Είναι πολύ πιθανόν αυτός ο αμυντικός περίβολος να εξυπηρετούσε στρατιωτικές ανάγκες για τον έλεγχο του περάσματος από την πεδιάδα στον ορεινό όγκο των Αγράφων.
Στο εσωτερικό της αρχαίας πόλης, παράλληλα προς το τείχος, αποκαλύφθηκαν τμήματα δύο αρχαίων δρόμων που ακολουθούν την πορεία του. Το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης φαίνεται πως βασιζόταν στη δημιουργία οικοδομικών τετραγώνων με τη χάραξη τεμνόμενων δρόμων. Σώθηκαν λείψανα οικιών των οποίων οι τοίχοι ήταν λιθόκτιστοι, η ανωδομή από ωμά πλιθιά, τα δάπεδα από πατημένο χώμα ή βότσαλο και η στέγη με μεγάλες κεραμίδες.
Αξιοσημείωτο εύρημα αποτελεί η αποκάλυψη μιας αυλής οικίας που έχει στοά από ξύλινους κίονες και κιονίσκο με συμφυές ιωνικό κιονόκρανο, ενός δωματίου με πολλά πιθάρια, καθώς και οικοδομικών λειψάνων δημόσιου κτιρίου, ίσως λουτρού, με δύο δώματα και υπόστυλο χώρο. Εκτός από τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, από τα οποία ορισμένα είναι και σήμερα ορατά και επισκέψιμα, όπως τμήμα του τείχους, αρχαίος αναλημματικός τοίχος και δύο από τους δρόμους του αρχαίου οικισμού, έχουν βρεθεί και πολλά κινητά αντικείμενα, όπως πήλινος κιονίσκος περιρραντηρίου, πήλινο αποτύπωμα κεφαλής νέου, χρυσό μετάλλιο με κεφάλι Γοργούς, λυχνάρια, νομίσματα (όπως του Αντιγόνου Γονατά, βασιλιά της Μακεδονίας και του Κοινού των Θεσσαλών) κ.ά..
Επίσης, στο Καλλίθηρο βρέθηκε από ιδιώτες και παραδόθηκε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων της Λάρισας ένα εξαίρετο κτέρισμα τάφου, ένας χάλκινος αμφορέας με καπάκι. Από την εξέταση των ανασκαφικών στοιχείων φαίνεται πως η πόλη καταστράφηκε από φωτιά πιθανότατα ως αποτέλεσμα εχθρικής επιδρομής. Η αρχαία πόλη στο Καλλίθηρο συνέχισε να κατοικείται μέχρι και τον 1ο αι. π.Χ..
Τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης αναπτύχθηκαν έξω από τα τείχη, προς τ' ανατολικά και νότια του οικισμού. Από τις ανασκαφικές έρευνες διαπιστώθηκε ότι οι τάφοι ήταν απλοί λάκκοι, κεραμοσκεπείς, κιβωτιόσχημοι ή λίθινες και πήλινες σαρκοφάγοι. Οι ταφές κάλυπταν χρονικά όλη τη διάρκεια ύπαρξης του οικισμού.
Στα κτερίσματα των τάφων συγκαταλέγονται αγγεία, κοσμήματα, αντικείμενα με λατρευτικό χαρακτήρα, όπλα, νομίσματα του 4ου – 1ου αι π.Χ. και διάφορα άλλα ευρήματα.
Στην κτηματική περιοχή του Δημοτικού Διαμερίσματος Ραχούλας (Ζογλόπι) υπάρχει ένας τύμβος που σχετίζεται με τον αρχαίο οικισμό στο Καλλίθηρο. Στη γύρω περιοχή και στη θέση "Παλιοκλήσια" έχουν αποκαλυφθεί αρκετοί κιβωτιόσχημοι και κεραμοσκεπείς τάφοι των κλασικών χρόνων (μέσα 4ου αι. π.Χ.).
Νοτιοανατολικά του Καλλίθήρου, στη θέση "Ξινόβρυση", σε απόσταση 2,00 χλμ. εντοπίστηκε ένας ρωμαϊκός τάφος του 3ου αι. μ.Χ.. Είναι κτιστός, καμαροσκέπαστος, έχει τετράγωνη κάτοψη και φαίνεται πως δεν χρησιμοποιήθηκε. Από τα αρχαιολογικά στοιχεία προκύπτει ότι η οροφή του έπεσε πριν από τη χρήση του.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις
• Επετειακός εορτασμός της Μάχης της Σέκλιζας, στις 9-13 Φεβρουαρίου, στο Καλλίθηρο.
• «Αγροτικά»: τριήμερες πολιτιστικές εκδηλώσεις στα τέλη Ιουλίου στο Καλλίθηρο, με τη συμμετοχή μουσικών & χορευτικών συγκροτημάτων και με παράλληλη έκθεση βιολογικών αγροτικών προϊόντων.
Πηγές:
1. ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Καρδίτσα 2007
2. Όψεις της Ιστορίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Νομού Καρδίτσας, Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Καρδίτσας
3. Τουριστικός Οδηγός νομού Καρδίτσας, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Καρδίτσα 2010